Endemity tatrzańskie - co kryje się za tym pojęciem?

Czym są endemity?

Pod tym pojęciem kryją się organizmy o zróżnicowanej randze systematycznej, których występowanie stwierdzono tylko na jednym obszarze Ziemi. Rangę endemitu można przyporządkować zarówno gatunkom roślin, jak i zwierząt. Istnieje również możliwość dwojakiego podziału obszaru występowania endemitów na podstawie kryteriów przyrodniczych (podkreślając np. formę ukształtowania terenu) lub politycznych, uwzględniających występowanie gatunku w obrębie państwa lub jego mniejszej jednostki.

Organizmy określane jako endemity zasiedlają środowiska silnie izolowane przestrzennie. Mogą to być wyspy, łańcuchy górskie lub stare jeziora tektoniczne. W takim miejscu panuje stabilny mikroklimat, który jest dość odporny na globalne zmiany pogody czy globalne wydarzenia, takie jak zlodowacenia. Oznacza to zatem, że endemity to gatunki, które występują na ziemi od tysięcy, a nawet milionów lat.

Paleoendemity i neoendemity – co określają te pokrewne pojęcia?

Pierwsze z nich określa gatunki roślin i zwierząt, które:

• są bardzo stare, lecz nigdy w swej historii nie rozprzestrzeniły swojego zasięgu na znacznym obszarze geograficznym. To jednocześnie relikty, które często nazywane są "żywymi skamieniałościami". Wśród polskich paleoendemitów można wyróżnić skalnicę tatrzańską oraz ostróżkę tatrzańską występujące na obszarze zachodniokarpackim,
• występowały dawniej bardzo licznie i na dużym obszarze, lecz obecnie ich zasięg ograniczony jest do niewielkiej powierzchni. Przykładem paleoendemitu jest w tym przypadku miłorząb dwuklapowy.

Do neoendemitów zalicza się gatunki lub podgatunki organizmów, które wyewoluowały w ciągu ostatnich kilku tysięcy lat, lecz na ten moment nie zdołały jeszcze rozprzestrzenić się na znacznym obszarze geograficznym.

Te gatunki roślin występują tylko w Tatrach

Do endemitów tatrzańskich zaliczono wiele gatunków roślin naczyniowych. Mianem określono między innymi kilkadziesiąt gatunków taksonów z rodzaju przywrotnik, a także szereg innych gatunków, takich jak:

• warzucha tatrzańska - roślina z rodziny kapustowatych o drobnych kwiatach koloru białego,
• świetlik - z rodziny zarazowatych, który występuje wyłącznie w rejonie Czerwonych Wierchów,
• złocieniec alpejski, podgatunek tatrzański z rodziny astrowatych,
• wiechlina granitowa - roślina wieloletnia spotykana na Jarząbczym Wierchu, Błyszczu oraz w Dolinie Pysznej i Dolinie Bystrej.